Ek Gıdalara Geçiş Süreci ve Tamamlayıcı Beslenme

Ek Gıdalara Geçiş Süreci ve Tamamlayıcı Beslenme

Anne sütü her bebek için en mükemmel besindir. D vitamini ve 4. Aydan itibaren Demir hariç bir bebeğin hertürlü ihtiyacını tek başına karşılamaya yeter. İlk 6 ay tek başına başka hiçbir besin ya da içecek (su, ayran, bitki çayı, meyve suyu, hazır mama ya da inek sütü ) olmaksızın anne sütü verilmelidir. Bununla birlikte 6. aydan sonra anne sütünün yanı sıra tamamlayıcı besinlerin verilmeye başlanması gereklidir. Eğer anne sütü yoksa formül sütler ile birlikte ek gıdaya başlanmalıdır.

Sevgili anneler; ilk 6 ayda bebeklerinizin sadece anne sütü ile beslenmesi ve su dahil hiçbir yiyecek ve içecek verilmemesi UNICEF, WHO( Dünya Sağlık Örgütü) , Amerikan Pediatri Akademisi ve Sağlık Bakanlığımız tarafından önerilen beslenme şeklidir. Doğal beslenen bebeklerde , ek gıdaya başlama gereksiniminin duyulduğu dönem bebeklerin önemli bir gelişimsel dönemidir ve zamanına doğru karar verilmelidir. Altıncı aydan itibaren bebeğin enerji gereksiniminin artması, anne sütündeki D ve K vitaminlerinin yetersiz oluşu, çinko ve demir depolarının azalmaya başlaması bu ayda ek gıdalara geçilmesinin nedenlerindendir. Ayrıca bebeğin daha yoğun kıvamlı tamamlayıcı gıdalara bu dönemde geçmesi ; çiğneme , yutma fonksiyonları ile dil ve konuşma koordinasyonlarının gelişmesi ve bağırsak sağlığı ve mikrobiyata oluşumu için de çok önemlidir. Bu dönemde seçilen besinler , bunların sunum şekilleri ve zamanlamada yapılan yanlışlar ; ishal , besin zehirlenmeleri, besin allerjileri, demir eksikliği , yetersiz protein ve enerji alımı, malnütrisyon , mide problemleri, sık enfeksiyon , katı gıdaların reddi gibi yeme problemleri , ilerdeki dönemde obezite gibi sorunları da beraberinde getirebilir.

Anne sütü ile beslenmeye devam eden bu bebeklere 6. Ve 8. Aylarda 2 veya 3 öğün  9 ve 10. Aylardan sonra ise günde 3 veya 4 öğün olacak şekilde tamamlayıcı gıdalardan oluşan ek besin verilebilir. Az miktarda başlanmalı miktar giderek arttırılmalıdır. Yeni bir besini vermeden önce ; olası allerjik reaksiyonlar açısından en az 3 gün beklenmelidir. Reddettiği besin için ısrar edilmemeli, zıtlaşılmamalı ve 2 hafta sonra tekrar sunulmalıdır. Ek gıdalara geçildikten sonra anne sütüne temel besin kaynağı olarak devam edilmelidir. İki, iki buçuk yaşına kadar da kilo, iştah ve yeme bozukluğu yoksa emzirmeye devam edilmelidir.

Ek gıda seçiminde özellikle böbrek fonksiyonları henüz immatür olduğundan 1 yaşın altında tuzdan uzak durulmalıdır. İNEK sütü, bal, yumurta beyazı, bakla, sakatat kesinlikle verilmemelidir. Besinlerin günlük , taze ve hijyenik koşullarda hazırlanmasına dikkat edilmelidir. Besleyici özelliğinin düşük olması ve sindirim zorluğu nedeniyle nişastadan uzak durulmalıdır. Pastörize olmayan süt ürünleri , hazır çorba ve muhallebiler, bulyon tarzı tatlandırıcı ve lezzet vericiler, hazır pişirilmiş tavuk ve et , katkı maddeleri içeren veya genetiği değiştirilmiş gıdalar ve aşırı baharat verilmemek şartıyla bebeklere 13 . Aydan sonra özel tamamlayıcı besin hazırlanmasına gerek yoktur. Aile sofrasında olan yemeklerden dengeli ve yeterli miktarlarda yiyebilirler.

Tamamlayıcı Besinlere Erken Başlanırsa

Tamamlayıcı besinlere erken başlanması ve anne sütü ile birlikte aynı öğünde kullanılması anne sütündeki demir, çinko gibi birçok besin öğesinin emilimini azaltır.

Tamamlayıcı besinlere erken başlanması sonucu atopik hastalıklar, astım, tip 1 diyabet, alerjik hastalıkların, enfeksiyon hastalıklarının ve özellikle barsak villus işlevlerinin bozulması riski artar.

Çölyak hastalığının erken başlanmasında gluten ile erken yaşlarda karşılaşmanın rolü olduğu bugün çalışmalarla gösterilmiştir. Katı besinlere erken başlanmasının böbrekler üzerinde renal solid yüklenmesi ve obezite riskleri de vardır

Katı gıdalara önerilenden erken başlanması anne sütünün alımını kısıtlar ve proteinlerin günlük enerjiye olan katkısını azaltır. Bu da büyüme hızını etkiler.

3 gün bekleme kuralına uyulmalıdır, ek gıdalara geçiş sürecinde bebeğinizin yiyeceklere vereceği olası reaksiyonları rahatça takip edebilmeniz için çok önemli bir kural. Bu kural sayesinde bebeğiniz yeni bir yiyecekle tanıştığı zaman oluşabilecek alerjik reaksiyonları, olası yan etkileri ve hangi belirtinin hangi yiyecekten kaynaklandığını kolaylıkla anlayabilirsiniz.

Tamamlayıcı besinlere 6. ayda azar azar başlanmalı ve giderek miktarı ve çeşidi arttırılmalıdır.

6-12 aylık dönemde de bebek her istediğinde emzirilmeli, emzirmenin yanında yeterli miktarda besleyici tamamlayıcı besinlerden (eğer bebek anne sütü alıyorsa günde 3 kez, eğer bebek anne sütü almıyor ise günde 4-6 kez- doktor önerisi doğrultusunda ve miktarı yine onun önerisi doğrultusunda) verilmelidir.

12 ay-2 yaş döneminde yine bebek her istediğinde emzirilmeye devam edilmeli, günde 4 kez, her seferinde 1 çay bardağı/ 1 su bardağı ve/veya 1 kase olmak üzere, yemeklerden (baharatsız, az tuzlu ve az yağlı) verilmelidir. Et ve meyve porsiyonlarının günlük olarak onların avucu kadar olduğu unutulmamalıdır. Çorbalar katı ve zenginleştirilmiş olmalıdır. Meyve sularından uzak durulmalıdır.

Tamamlayıcı besinleri bebeğe verirken kaşık ya da bardakla besleme yöntemi kullanılmalı, biberon kullanılmamalıdır.

Hazırlanan tamamlayıcı besinler eğer buzdolabında muhafaza edilemeyecekse 2 saat içinde tüketilmelidir.

Bebek hastalığı süresince ve sonrasında, normalden daha fazla emzirilmeli ve öğün sayısı arttırılmalıdır.

Eğer anne sütü yok ise en az 18 ay formül süte devam edilmeli, 12-18 ay olana kadar inek sütünün kendisi doğrudan verilmemeli fermente ürünleri kullanılmalıdır.

Dr. Efsun Sızmaz

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı

Gelişimi İzleme ve Değerlendirme Ölçekleri Uygulayıcısı

Beslenme ve Uyku Danışmanı Aile Danışmanı

Sas Türkiye Yetkili Uygulayıcısı

Earwell Kulak Şekillendirme Sistem Uygulayıcısı